كوتو يكي از سازهاي سنتي ژاپني است كه از ساز چيني گوژنگ (Guzheng) گرفته شده و مشابه با yatga مغولي، gayageum كره‌اي و dan tranh ويتنامي است ولي از قرن 8ام در ژاپن توليد شد و به يكي از سازهاي ملي ژاپن بدل شد.
ساز کوتو
اين ساز بطور سنتي به عنوان نوعي از سازهای سرگرمي در دربار سلطنتي نواخته مي‌شد. تصوير كوتوي ژاپني موضوع اصلي هنرهاي بصري سنتي اوليه بود. كوتو يكي از سازهاي زهي از خانواده زيثر (zither) است كه مي تواند به صورت تك يا همراه با سازهاي ديگر نواخته شود. در نتيجه كوتو داراي دو شكل مختلف است. 

طول اين ساز 180 سانتي‌متر و از چوب درختان بومی ژاپنی ساخته شده است. اين ساز داراي 13 سيم است كه معمولاً روي 13 خرك متحرك در عرض ساز نواخته مي شوند. همچنين نوعي از كوتو با 17 سيم نيز وجود دارد. 

نوازندگان مي‌توانند زير و بمي سيم‌ها را با حركت دادن خرك‌هاي سفيد قبل از نواختن تنظيم كنند. براي نواختن ساز، سيم‌ها با سه زخمه (picks) انگشتي كنده مي‌شوند و یا در غیر این صورت به عنوان مضراب (plectra) (روي انگشت شست، انگشت سبابه و انگشت مياني) نواخته می‌شوند.

  همانند اصل اين ساز كه چيني است كوتو از يك بدنه رزونانسي ساخته شده از چوب با طول حداكثر 2 متر ساخته شده است كه روي آن سيم‌ها كشيده شده‌اند كه در هنگام كنده شدن نت هاي موسيقي را پديد مي آورند. 

بطور سنتي جنس سيم‌هاي كوتو از ابريشم است. اين سيم‌ها با پايه (base) كه سيم‌ها روي آن كشيده شده‌اند، كوك مي شود. با يك زخمه و سه انگشت دست راست ( انگشت شست، اشاره و انگشت مياني) سيمها كنده مي شوند و مرتعش مي شوند.

در قديم براي نواختن كوتو، اين ساز روي زمين قرار داده مي‌شد. امروزه سازهاي كوتويي وجود دارند كه مي‌توانند روي stageهاي خاصي با حفره‌هايي در زمين نواخته شوند.

با توجه به نوع استفاده دو نوع اصلي كوتو در طي قرن‌ها توليد شد. So يك ساز اركسترال با طول 1.8 تا 2 متر و 13 سيم يا بيشتر است. K’in به عنوان يك ساز تكنوازي استفاده مي‌شود و جانشين مستقيم ساز اوليه چيني‌اش است كه در حدود يك متر طول و داراي هفت سيم است.   

تاریخچه ساز كوتو (koto)

تاريخچه كوتو به دوران نارا (Nara Period) و سال‌های 719-793 باز می‌گردد. در آن زمان ساز چيني guzheng به ژاپن آورده شد و تبديل به نوعي موسيقي درباري شد. اين ساز متعاقباً كمي بيشتر در ژاپن توسعه يافت ولي مستقل از ساز اصلي چيني و سنت ژاپني خودش را يافت. براي مدت زمان طولاني كوتو منحصراً در موسيقي درباري استفاده شد.

نوازنده كور شاميسن (Shamisen)، ياتسوهاشي كنگيو (Yatsuhashi Kengyo) 1684-1614 اولين نوازنده‌اي بود كه در قرن هفدهم نحوه نواختن اين ساز را آموخت و به موسیقی سنتي ژاپني تبديل شد. 

معلم وي در اين ساز نوازنده درباري هاسوني (Hasuni) بود. هنگاميكه ياتسوهاشي كنگيو اين ساز را بكار گرفت او كوك (تنظيم) سيم‌ها را با موسيقي و ترانه‌هاي فولك ژاپني تطبيق داد، كه امروزه هنوز به عنوان جزئي از فرهنگ ژاپني شمرده مي‌شود. 

اين امر براي بسياري از ترانه‌هاي كوتوي رايج Rokudan و Shirabe حقيقت دارد. همچنين وي اين ساز را از زمره سازهاي اركسترال خارج كرد و آن را به عنوان يك ساز تكنوازي استفاده كرد. ياتسوهاشي كنگيو تمام عمرش تلاش كرد كه اين ساز را در ژاپن رايج سازد كه البته در اين امر موفق بود.

نیای هنری كوتو ساز چيني zheng بود كه اولين بار در قرن‌های هفتم و هشتم از چين به ژاپن معرفي شد. اولين نسخه شناخته شده داراي پنج سيم بود كه سرانجام به هفت سيم افزايش يافت. 

اولين بار كه اين ساز در اوايل دوره نارا در سال 784-710  به ژاپن معرفي شد داراي دوازده سيم بود كه تعداد سيم‌ها به سيزده سيم افزايش يافت. اين ساز خاص در سراسر آسيا شناخته شده است ولي در اشكال مختلف: كوتوي ژاپني، كه مرتبط با zheng‌ چيني است، gayageum كره‌اي و dan tranh در کشور ویتنام. اين انواع مختلف سازها در دو فرم اوليه وجود داشتند: زيثر (zither) با خرك و زيثرهايي بدون خرك.

اولين بار كه ساز كوتو وارد ژاپن شد اصطلاح كوتو اصطلاحي عام براي هر نوع سازهاي زهي ژاپني بود. در طي زمان تعريف كوتو نمي‌توانست بيانگر انواع مختلف سازهاي زهي باشد و به همين دليل معاني تغيير كرد. Azumagoto يا yamatogoto ، wagon ؛ kin no koto ، kin و sau no koto ، So همگی از جمله عناوینی هستند که برای ساز کوتو استفاده می‌شوند.  
كوتوي مدرن از گاكوسو (gakuso) كه در موسيقي درباري ژاپني استفاده مي‌شد، الهام گرفته شده است. اين ساز در ميان ثروتمندان رايج بود؛ ساز كوتو به عنوان يك ساز رمانتيك در نظر گرفته مي‌شد. برخي مستندات تاريخي و ادبي نشان دهنده قطعات تكنوازي براي كوتو هستند كه قرن‌ها قبل از sokyoko، موسيقي ژانر كوتوي تكنوازي، ايجاد شدند. 

در مستندات ادبي ژاپني تصاويري از اين ساز ديده مي‌شود، در بخشي از داستان‌هاي گنجي (Genji)، گنجي شديداً عاشق زني مرموز شد كه هرگز او را نديده بود و تنها صداي نواختن كوتو را توسط اين زن از فاصله دور شنيده بود. احتمالاًياتسوهاشي كنگيو (1614-1685)  اثرگذارترين فرد در توليد كوتو بوده است. اين نوازنده يك هنرمند روشندل و مستعد از شهر كيوتوی ژاپن بود که در نواختن ساز کوتو بسیار چیره دست بود.

همچنين يك نوازنده زن به نام كيكو نوساكا (Keiko Nosaka) كه در سال 2002 جايزه بزرگ را از وزارت فرهنگ ژاپن دريافت كرد، نيز در تكامل اين ساز نقش داشت، او نسخه هاي جديدي از ساز با 20 سيم را ايجاد كرده است. 

توليدات ژاپني در زيثرهاي بدون خرك شامل كوتوي تك سيمه (ichigenkin) و كوتوي دو سيمه (nigenkin يا yakumo goto) هستند. در حدود دهه 1920، گورو موريتا نوع جديدي كوتوي دو سيمه خلق كرد، در اين نوع كوتو نوازنده كليدهاي بالاي سيم‌هاي فلزي را همانند آتوهارپ غربي مي‌فشارد. كه اين ساز بعد از دوران Taisho به عنوان taishogoto نام‌گذاري شد.

در شروع دوران ميجي در سال‌های 1912-1868 موسيقي غربي در ژاپن معرفي شد. ميچيو مياگي (Michio Miyagi)  1956-1894 آهنگسازی روشندل، نوآور و مبدع،‌نوازنده‌ای بود که به عنوان اولين آهنگساز ژاپني شناخته می‌شود كه موسيقي غربي را با موسيقي كوتوي سنتي تركيب كرده است. 

مياگي عمدتاً به عنوان شخصي كه كوتو را زنده نگه داشته در حاليكه هنر سنتي ژاپني در حال فراموشي بود و با موسيقي غربي در حال جانشيني بود، مشهور شده است. مياگي بيش از 300 كار جديد براي ساز کوتو قبل از مرگش ساخت و متأسفانه در يك حادثه قطار در سن 62 سالگي از دنیا رفت. 

او همچنين كوتوي باس با 17 سیم را اختراع کرده است، خلق تكنيك‌هاي جديد نواختن ساز، دستگاه‌های سنتي پيشرفته و مهمتر از همه باعث رواج اين ساز شده است. او در خارج از ژاپن نيز اجراهايي داشت و تا سال 1928 قطعه‌اش براي كوتو و شاكوهاچي، هارو نو اومي (Haru no Umi) درياي بهاري براي سازهاي مختلف رونويسي شده بود. هارو نو او مي همچنين در آغاز سال نو در ژاپن نيز نواخته مي‌شد.   

   

از زمان مياگي، بسياري از آهنگسازان همانند كيميو اتو (Kimio Eto) 1924 تا زمان حال، تادائو ساوايي(Tadao Sawai) 1937-1997 كارهايي نوشته و اجرا كرده است كه براي سازهاي پيشرفته ادامه داشته اند. 

بيوه ساوايي، كازو ساوايي (Kazue Sawai) بزرگترين پشتوانه بين‌المللي كردن و مدرن‌سازي كوتو هستند. در حدود 150 سال بعد از استقرار مجدد ميجي (Meiji)، ژاپني ها از آرمان‌هاي انزوا طلبان فاصله گرفتند و با آغوش باز تأثيرات آمريكا و اروپا را پذيرفتند؛ كه همين امر سبب شكل‌گيري انواع مختلف كوتو شد.            

ساز كوتو معمولاً از چوب پالونيا ساخته شده است. قبل از ساخت اين ساز از چوب ژالونيا انواع مختلف كارها ممكن است روي اين نوع چوب انجام شود: ممكن است چوب به مدت يك سال در پشت بام خانه‌اي نگه داشته شود. برخي چوب‌ها ممكن است نياز به کنده‌کاری اندكي داشته باشند. كوتوها ممكن است تزئين شوند يا نشوند، برخي تزئينات اين ساز شامل منبت كاري عاج، ابوني، پوسته لاكپشت، اشكال فلزي و غيره است.

خرك هاي (Ji) اين ساز از عاج ساخته مي‌شوند، ولي امروزه معمولاً از پلاستيك و گاهي اوقات از چوب ساخته مي‌شوند. نوازنده زير و بمي يك سيم را با دستكاري يا حركت دادن خرك تغيير مي‌دهد. براي برخي نت‌هاي پایين (بم)، خرك‌هاي كوچكي وجود دارند همچنين پل‌هاي خاصي با سه ارتفاع مختلف که با توجه به كوك (تنظيم) مورد نظر با هم تفاوت دارند. 

زماني كه يك خرك كوچك براي نت‌هاي خيلي پائين موجود نباشد، برخي نوازندگان ممكن است به عنوان يك اقدام اضطراري خرك را به صورت وارونه استفاده كنند. مطمئناً چنين ترتيبي ناپايدار است و احتمال افتادن خرك زياد است. 

در هنگام نواختن، خرك‌ها مي‌شكنند و در برخي سازهاي قديمي‌تر كه محل قرارگيري خرك به دليل استفاده زياد فرسوده مي‌شود، خرك‌ها ممكن است در هنگام نواختن بيفتند، بويژه در هنگام فشار دادن سيم‌ها. انواع مختلف مواد براي پر كردن حفره ها با طول شش فوت و عرض يك فوت وجود دارند، در هر حال، بطور سنتي ساز كوتو روي كف زمين گذاشته مي‌شود و نوازنده براي نواختن آن زانو مي‌زند.
                

سيم‌ها از انواع مختلف مواد ساخته مي‌شوند. انواع مختلف سيم‌هاي پلاستيكي وجود دارند. هنوز سيم‌هاي کوتو از جنس ابريشم ساخته مي‌شوند. اين سيم‌هاي ابريشمي معمولاً زردرنگ هستند. 

اين سيم‌ها گران بوده و دوام چنداني ندارند و گفته مي‌شود از نظر توليد صدا موسيقيايي‌تر هستند. سيم‌ها با يك نيم گره به يك رول كاغذي يا مقوايي در اندازه يك ته سيگار، از طريق سوراخ‌هايي در سر كوتو، بندكشي از طریق سوراخ هايي در عقب، سفت شده و با يك گره خاص بسته مي‌شوند. 

هر يك مي توانند با كشيدن سيم از پشت سفت شوند، يا در كنار كوتو بنشينند، اگرچه اين حالت دوم سخت‌تر است و نياز به قدرت بازوي بيشتر دارد. برخي سازها ممكن است داراي گوشي (tuning pins) همانند پيانو باشند كه تنظيم و كوك كردن را آسان‌تر می‌کنند.

براي هر بخش كوتو يك نام سنتي وجود دارد كه مبتني بر اين عقيده است كه بدنه كوتو شبيه اژدهاي چيني است. قسمت بالا «پوسته اژدها» (اعتقاد بر اين است كه اژدهاي آسيايي، پوسته‌اي شبيه لاك‌پشت دارد)، قسمت زيرين «معده اژدها» ناميده مي‌شود. 

يك انتهاي اين ساز كه به دليل پوسته رنگي توي چشم است، «سر اژدها» است كه شامل قسمت‌هايي همانند «شاخ‌هاي اژدها» كه همان زيني خرك يا makurazuno، «زبان اژدها» و «چشم‌هاي اژدها» همان سوراخ‌ها براي سيم‌ها و «پيشاني اژدها» فضاي بالاي makurazuno است. انتهاي ديگر كوتو «دم اژدها» ناميده مي‌شود و nut‌سيم‌ها «شاخ ابري» ناميده مي‌شود.       

ویژگی‌های ساز كوتو (Koto)

كوتو جز خانواده سازهاي زيثر (zither) است ولي از آنجا كه بسياري از افراد با اين ساز آشنا نيستند اين ساز را به عنوان چنگ زميني ژاپني مي‌شناسند. اين ساز تقريباً 6 فوت طول و يك فوت عرض و دو اينچ ضخامت با كمي انحنا دارد. 

اين ساز از دو قطعه چوب پالونيا ساخته شده است كه به صورت طولي از چوب درخت برش داده شده است. قطعه بالايي به شكل يك U وارونه تخليه شده است كه با قرارگيري روي قطعه زيرين، صفحه صدا (sounding board) ساخته مي‌شود. در سازهاي ارزان‌تر، اين دو قطعه به هم چسپانده مي‌شوند.

سيم‌هاي كوتوهاي اصيل از ابريشم ساخته شده‌اند كه هنوز نيز گاهي اوقات سيم‌هاي ابريشمي در كوتوهاي مورد استفاده در كنسرت‌ها البته تنها براي قطعات كاملاً كلاسيك استفاده مي‌شوند. 

اين نوع سيم‌ها داراي يك صداي mute بوده و بسيار گران و نازك و شكننده هستند. اين سيم‌ها ممكن است براي يك اجرا دوام بياورند. امروزه در عوض سيم‌هاي نايلوني يا تتروني استفاده مي‌شوند. 

اين نوع سيم‌ها داراي دوام بيشتر بوده و صدايي قوي‌تر و روشن‌تر (شفاف‌تر) دارند كه شنوندگان معاصر آن را بيشتر ترجيح مي‌دهند. سيم‌هاي كوتو روي خرك‌هاي متحرك بالانس مي‌شوند. 

اين خرك‌ها از چوب ساخته شده ولي با استفاده از سيم‌هاي ابريشمي، چوب صدايي گرفته ايجاد مي‌كند. امروزه بسياري از خرك‌ها از نوعي پلاستيك ساخته مي‌شوند. خرك‌هاي سازهاي گران قيمت از عاج ساخته مي‌شوند ولي از آنجا كه تجارت عاج متوقف شده از يك نوع پلاستيك با كيفيت بسيار بالا به جاي آن استفاده مي‌شود و اين نوع پلاستيك براي شبيه‌سازي صداي شفاف ويژه عاج استفاده مي‌شود.        

طرز تولید صدا در ساز كوتو (Koto)

تنظيم و كوك كوتو متفاوت از كوك و تنظيم سازهاي غربي است. قطعات لزوماً در كليد (گام) خاص نوشته نمي شوند، گام واقعي بستگي به نتي دارد كه نوازنده روي اولين خرك تنظيم مي كند. 

انتخاب اين نت با فاكتورهايي همانند اينكه چه نوع سازهاي ديگري همراه آن نواخته مي شوند، چه محدوده وكال براي آواز نياز است و غيره تعيين مي شود. همينكه نوازنده نت را براي اولين سيم انتخاب كرد، دستورالعملهايي با هر قطعه براي قرار دادن خركها نسبت به يكديگر وجود دارد. 

اين نوع تنظيمات تقريباً معادل  key signatures غربي است. در قطعات كلاسيك، تنظيم (كوك) اغلب يك گام پنتاتونيك (pentatonic) يا يك نسخه پيشرفته از آن گام است. از آنجا كه خرك‌ها ثابت نيستند، يك بازه نامحدود از كوك (تنظيم) امكان‌پذير است. 

در قطعات مدرن، هر چيزي استفاده مي‌شود از گام هاي دو-ر-مي تا كوك‌ها و تنظيمات ويژه توسط آهنگسازان براي يك قطعه يا افكت خاص. صداي شبيه چنگ كوتو براي شنونده دلپذير است و به آساني با بسياري از سازهاي غربي و سنتي تركيب مي‌شود.

سيم‌هاي ساز توسط سه زخمه كه روي انگشتان شست، اشاره و مياني در دست راست پوشيده مي‌شوند، كنده (نواخته) مي‌شود. در قطعات كلاسيك، دست چپ معمولاً تنها براي بالا بردن زير و بمي (پيچ) (با فشردن يك سيم پشت خرك)، براي توليد نت هاي مختلف يا براي حركت دادن خرك‌ها براي تغيير گام در داخل قطعه استفاده می‌شوند. 

در قطعات مدرن، دست چپ براي ويبراتو و پلاك كردن سيم‌ها استفاده مي‌شود. موسيقي كوتو با كاراكترهاي ژاپني نوشته شده است. سيم‌ها از شماره يك (پائين‌ترين يا بم‌ترين) تا شماره سيزده (بالاترين) شماره‌گذاري مي‌شوند و كاراكترهاي اختصاص يافته به هر سيم نشان دهنده شماره آنهاست. 

بنابراين موسيقي ساز كوتو يك سيستم نواختن با شماره‌های مختلف است. این سیستم عموماً از راست به چپ و از بالا به پائين نوشته مي‌شود. البته، در برخي مدارس برای آموزش كوتوي ژاپني از چپ به راست می‌نویسند، كه حس خواندن موسيقي غربي را شبيه‌سازي مي‌كنند. البته موسيقي مدرن كه امروزه براي اين ساز نوشته مي‌شوند، اغلب نوشتار موسيقي 5 خطه غربي را استفاده مي‌كنند.
       

منبع: melodive